Gebeliğin başından itibaren merak edilen iki sorudan biri bebeğin sağlık durumu diğeri de doğum şeklidir. Aslında normal doğum, vajinal doğum anlamında kullanılsa da, annenin sağlıklı, bebeğin sorunsuzca ve en sağlıklı şekilde dünyaya gelme şeklidir. Bu yazıda normal doğum üzerine konuşacağız.
Vajinal doğum, rahim kasılması ve sancı sonrası rahim ağzında açılma ile gerçekleşen bebeğin vajinal yoldan doğurtulmasıdır. Doğum kadının kendi sancılarıyla gerçekleşebileceği gibi, destek amaçlı suni sancı verilebilir. Suyun azalması, tansiyon, gebelik zehirlenmesi gibi olaylarda bebeğin doğurtulması için suni sancı verilebilir. Suni sancının amacı doğumu başlatmak veya desteklemektir. Sancısı olmayan kişide doğum gerekiyorsa sancı başlatmak için kullanılabilir. Bazen doğum ilerlemez veya sancılar doğum için yeterli gelmeyebilir, bu durumda destek amaçlı da kullanılabilir. Sancının çok şiddetli olduğu durumlarda ise epidural anestezi konforlu bir yaklaşım sağlar. Ayrıca forseps, vakum gibi operatif teknikler veya gerektiğinde vajinal kesi (epizyotomi) doğum için yardım amaçlı kullanılabilir.
Bazı kişilerce doğal doğum kanıksanmıştır. Bu doğum şeklinde anneye hiçbir şekilde müdahale edilmez, kendi sancısı ve açılması beklenir. Suni sancı, epidural anestezi veya herhangi doğuma müdahale edilecek bir yöntem kullanılmaz.
Doğum sırasında kullanılan ilaçlar genel olarak anne ve bebeğe zarar vermemekle birlikte suni sancının ve epidural anestezinin dozlarının iyi ayarlanması gerekir. Epidural anestezi çok yapılırsa doğumun son aşamasında gereken ıkınma hissi oluşmaz ve bebeğin çıkışı mümkün olmaz. Bazen bebeklerde hafif uyuşukluk yapabilir. Doğal doğum yalnızca tamamen sorunsuz giden doğumlarda uygulanabilir. Doğumun durması, bebeğin kanalda beklemesi, sıkıntıya girmesi, annenin yorgunluk hissettiği durumlarda kullanılan ilaçlar doğumu kolaylaştırır.
Normal doğum veya doğal doğumu koşulların uygunluğunda her kadın yapabilir. Sorunsuz giden bir gebelikte, bebek baş aşağı geliyorsa, daha önce rahimle ilgili bir ameliyat yoksa, annenin çatısı müsait-bebeğin kanala girişi uygunsa, plasenta rahim ağzını kapatmıyor ise, bebek veya anne çok iri değilse normal doğum denenebilir. Doğum sancıları çok yoğun hissedilir ve sabırlı olmak, vazgeçmemek gerekir. Ancak anne veya bebeğin hayati söz konusu varsa, normal doğuma engel bir durum varsa sezaryen anne ve bebek için hayat kurtarıcıdır. Bazen normal (doğal) ilerleyen bir vajinal doğum anne ve bebeğin sağlığı için sezaryene çevrilebilir.
Doğumun en zor tarafı doğum sancısıdır. Ancak “sabrın sonu selamet” tam da vajinal doğum için geçerlidir, çünkü bebek çıktıktan sonra sancı kesilir. Doğum sancıları zamanla sıklığı ve şiddeti artar. En çok sancılar doğuma doğru yaklaşınca artar. Bu dönemde sabır, nefes egzersizleri, gayret ile mutlu sona ulaşılır. Doğum sancısı kadını doğuma hazırlar. Rahim kasılmaları bebeği vajinaya doğru ittirir. Kasılmalarda karın sertliği hissedilir. Hem bu kasılmalar, hem rahim ağzına olan baskı sancıları yaratır. Bebeğin başının baskısı ve rahmin kasılması, rahim ağzında yumuşama, incelme ve açılmaya yardımcı olur. Bebek kanala doğru indikçe rahim ağzı baskısı, dışkılama hissi (büyük tuvalet varmış ihtiyacı) gibi hissettirebilir.
Zamanında olan doğumlar 37 hafta 41 hafta arasıdır. Bu hafta aralığında doğan bebek erken veya geç doğmuş denilemez. Beklenen doğum tarihi yaklaşık 40 haftadır. Yani bildiğimiz üzere aslında 9 ay değil 10 aydır. 37 hafta öncesi doğumlar erken doğum iken, 41 hafta sonrası günaşımı (günü gecikmiş) olan doğumlardır. Doğum bazen kendiliğinden başlamazsa, bebeğin suyunun azalması, küçük kalması, suyunun çok fazla olması durumunda veya takip eden doktorunuz anne veya bebek sağlığında herhangi bir risk gördüğünde doğumun ilaçlarla başlatılması gerekebilir. Bunun için rahim ağzına bazı etken maddeler konulabilir, damardan ilaç verilebilir.
Doğum sancıları genelde belden kasıklara doğru gelse de, süresi doğumu belirleyicidir. Ara ara olan sancılar genelde doğumu başlatmaz. Ancak düzenli, sık, şiddeti artan sancılar doğumun habercisi olabilir. Doğum başlaması ağrısız şekilde su gelişi ile olabilir. Su gelişi akıntı ile karıştırılamalıdır. Genelde su gelişi, idrardan farklı olarak şeffaf ve kokusuzdur. Aynı alta idrar yapmış gibi kesintisiz gelir. Bebek kaka yapmışsa bazen yeşil renkli de olabilir. Kanama durumları acil durumlardır. Normalde nişane atılmasında sümüksü kıvamda hafif pembe lekelenme olabilir. Ancak adet veya sızıntı gibi kanamalarda mutlaka hastaneye başvurmak gerekir.
Doktorunuz ve ebeniz doğumu en kolay ve sağlıklı yapmanız için size eşlik eder. Rahim ağzı tam açıldığında, bebeğin çıkması için bebeği itmek gereklidir. Bu durumda ağrı da varken uyum sağlamak zor olabilir. Ancak doktorunuzu ve ebenizin yönlendirmesinde uyduğunuzda en kısa sürede doğumunuz gerçekleşecektir. Doğum gerçekleştiğinde daha önce de konuştuğumuz gibi sancılarınız sona erecektir.
Ağrılar esnasında yürüyebilirsiniz, duşa girebilirsiniz, sola yatabilir veya çömelebilirsiniz.
Doğum sırasında doktorunuz veya ebeniz bebeğinizi doğurmanıza yardımcı olacaktır. Doğum süreleri her gebelikle kısalmakla birlikte ilk gebelikte biraz uzun sürebilir. Normal doğum sırasında, rahim ağzı tamamen açıldığında, bebeğinizi dışarı itmek için tüm gücünüzle ıkınmalı ve doktorunuzun uyarılarını dinlemelisiniz. Doktorunuz veya ebeniz size ne zaman ıkınmaya başlayacağınızı söyleyecektir. Ağrıyla birlikte ıkınma hissi gelince kalçanızı serbest bırakıp bacaklarınızı çekerek tüm gücünüzle ıkının. Çenenizi göğsünüze yaslarsanız pozisyonunuz daha rahat olacaktır. Nefesinizin tükendiğini hissedebilirsiniz, doğa anneye bu gücü vermiştir. Odaklanın, sabredin, ağrı esnasında tüm gücünüzü verin. Bu esnada bacaklarını kapatmayın. Devamlı ıkınmak yerine kuvvetli bir nefes alıp nefesinizi tutun. Yorulunca nefesinizi bırakıp dinlenin, bir sonraki nefese hazırlanın. Bebek çıktıktan sonra doktorunuz ıkınmayı bırakmanızı isteyecektir. Bebeği kontrollü çıkarmak hem bebek için, hem vajinada oluşabilecek yırtıklar için çok önemlidir. Bebişler genelde bu ıkınma ile ilerlese de, bazen doktor veya ebe annenin yorulduğu takdirde destek hamleler yapabilir.
Gebeliğin yüzdünüz yüzdünüz kuyruğuna geldiniz. Doğum sancısı sonradan unutulduğu için yakınlarınızdan duyabileceğinizin aksine, doğum hemen gerçekleşmez. Tersine de tüm doğumlar çok zor ve çok kötü değildir. Herkesin sancıya toleransı farklıdır ve bazı doğumlar çok kolaylıkla gerçekleşir. Bu annenin sabrı, yakınlarının desteği, bebeğin çok iri olmaması ve kanala güzel girmesi ile gerçekleşir. Bu yüzden en güzeli önceden doğuma kendini fiziksel ve manevi anlamda hazırlamaktır. Nefes egzersizleri, doğum öncesi hazırlık kurslarından faydalanabilirsiniz. Doğum sancısı ağrılıdır ancak kadınlar çok güçlüdür. Siz de sandığından çok daha güçlüsünüz. Doğum ilerledikçe bebeğin aşağı inme hissi ağrılar artsa da sona yaklaşmış olmanın inancı, bebek çıkarkenki heyecan, bebek çıktıktan sonra anneler de dünyaya yeniden gelmiş gibi hisseder. Bebeğiniz ile yeni bir hayatın başlangıcına hoşgeldiniz 😊
Herkes için bu his farklı olsa da, genelde kadınlar bel ağrısı, adet sancısı, karında sıkışma, baskı, yoğun kas krampları, çarpma hissi tarif eder. Karında sert bir kitle ele gelir, bu rahmin kasılıp sertleşmesidir.
Doğum esnasında yürüyüş, hem ağrıyı azaltır hem de yerçekimi etkisinden de faydalanılır. Rahim ağzı açılırken bebeğin inişi ve kanala girişi de önemlidir. Ağrılar esnasında yürüyüş doğumun sonlarına doğru zor olabilse de, yürüyüş yapıp ağrı esnasında ıkınmadan çömelebilirsiniz. Kalçanızı da hareket ettirip yürümediğiniz dönemlerde sağa sola oynatabilirsiniz.
Doğum için hastaya yatış yaptığımızda “hocam doğum ne zaman olur?” sorusu hep sorulur. Her doğum benzer şekilde ilerlemez. Bazen hızlı ilerleyebilir, bazen bir aşamada doğum durabilir. Bebeğin pozisyonu, kilosu, doğum başlangıcında açılma olması veya suyun gelmesi doğumun süresini değiştirebilir. Birinci doğumlarda ortalama 8-12 saat sancı çekilebilir, açıklık olduktan sonra da yarım saat içinde bebek gelebilir. Kimi doğumlarda bu 24 saati geçerken, bazen de 6 saatin altında olur. Unutmamak gerekir ki bu sürelerin tamamı yoğun ağrı ile geçirilmez. Tekrarlayan doğumlarda ağrı ve açılma süresi daha kısa olur.
Bebeklerin baş aşağı pozisyonda olması ters gibi görünse de aslında bebek önce başıyla çıktığı için normal doğum pozisyonudur. Bebeklerin %98’i baş aşağı pozisyondadır ve genelde 36. Haftada bu pozisyonu alırlar. Ancak bebek dönmemişse gebelik haftası ilerledikçe bebek dönmemişse bu ihtimal azalabilir. Bebek dönmemişse yani rahim ağzında makatı ve ayakları varsa buna makat geliş denir. Makat gelişte normal doğum imkansız değildir ancak belli riskleri bulunmaktadır. Bebeğin doğum esnasında başı rahim ağzına takılabilir. Bu da bebek için hayati risk anlamına gelir. Gebeliğinizi takip eden doktorunuz sezaryen kararı alabilir. Bebeğin yan yattığı pozisyonlar ise “transvers geliş”tir ve normal doğum yapma imkanı yoktur. Sezaryen bu gebelikler için mutlak gerekliliktir. Bebeğiniz baş aşağı durmuyorsa sancılarınız başlamışsa beklemeden hastaneye başvurun.
Bebeğin doğumundan sonra, doktorunuz size bebeğinizi gösterir. Koşullar uygunsa ten tene temas için bebeğinizi karnınıza ve göğsünüze koyar. Bu esnada kordon kesilir. Bebeğiniz çocuk hekimine teslim edilir. Eğer bebeğin hemen değerlendirilmesi gerekiyorsa bu aşamalar hızlıca yapılabilir. Kordon kesilmenin en doğru zamanına doktorunuz karar verecektir. Çok uzun süre bekletilirse bebekte kan yüklenmesi ve sarılık olabilir. Takiben bebeğin eşi adı verilen plasenta çıkarılır. Plasenta kendi ayrılsa da 30 dakika içinde çıkmazsa müdahale gerekebilir. Plasenta bebeği besleyen kan dolu bir kesedir. Takiben kanama kontrolü ve vajinadaki yırtıklar muayene edilir ve gerekiyorsa dikiş atılabilir
Bebek çocuk doktoruna verildikten sonra, çocuk doktoru hızlıca bebeğe genel bir muayene yapar. Ağlamasını, kalp hızını, solunumunu, kemiklerini, vücudunu kontrol eder. Rahat nefes alması için ağzı ve burnundaki sıvıları ince bir vakum ile alır. Doğumdan sonra bebeğe göz içi enfeksiyonları için merhemler, kanama ve hayati sorunlara karşı K vitamini ve bazı aşılar yapılabilir. Bebek kontrol edildikten sonra en kısa sürede anne ile bir araya getirilmesi amaçlanır.
Taburculuk sonrası şu koşullar olursa mutlaka doktorunuzu veya hemşirenizi bilgilendirin, hastaneye başvurun
Doğum ağrılarınıza dayanamıyorsanız veya sizi korkutuyorsa, belden ince bir iğne ile yapılan epidural anesteziyi deneyebilirsiniz. Anestezi doktorları tarafından uygun koşullar varlığında yapılan bu işlemde, beyin omurilik sıvısına ağrı kesici ilaç enjekte edilir. Ancak ağrı tamamen kesilmez, hafif sancılar ve karında sertlikler hissedilebilir.
Epidural anestezi sancıyı azaltmakla birlikte doğumun süresini de bir miktar uzatır. Sancı azalınca ıkınma hissi de azalacaktır ve tam açılma olduktan sonra anne yeterince ıkınamayabilir. Doğum süresine aşağı yukarı araştırmaların gösterdiği şekilde 2 saat eklenir. Daha uzun süre olmaması için uygun açıklık rahimde 4 cm açıklık olmasıdır. Daha öncesinde yapılması doğum süresini uzatır, daha sonrasında yapıldığında ise beklenen etki olmaz. Yine de en doğru kararı doğumu takip eden doktorunuz verecektir.
Gebeler için ilaç almadaki kararlar bebeğe veya kendine zarar gelme endişesiyle değişebilir. Epidural anestezi usta kişilerce yapıldığında riskleri çok düşüktür. Bu riskler kalıcı sinir harabiyeti, bacaklarda kalıcı felç gibi durumlardır. Yapılan işlemde iğne esnek ve çok incedir. İlaçlar çok derine ve sinir üstüne yapılmaz. İşlem yapıldıktan sonra annede tansiyon düşmesi ve baş ağrısı hissedilebilir. Gebe bu aşamadan sonra anestezi doktoru tarafından da takip edilir. Araştırmalarda epidural anestezinin sezaryen riskini arttığı da görülmüştür. Bebek üzerine belirgin olumsuz bir riski olmamasına rağmen, uzun süre epidural anestezi de bebek hafif uykulu doğabilir. Bu bebeğin uzun doğumda kalmasına da bağlı olabilir. Kalıcı bel ağrısı hastalarda endişe yaratır ancak bu genelde gebeliğin bel ve sırttaki lif ve kaslar üzerine değişimi ile de olabilir. Tamamen epidural anesteziyi düşündüren kanıtlar yoktur.
Doğum ücretleri hastaneye, kaç gün kalındığına, kullanılan ilaç malzeme epidural anesteziye göre değişir. Genelde hastane ve klinikler paket fiyatlar sunmaktadır. Ek olarak yapılan işlemlerde söz konusu fiyat bir miktar artabilir.